Halk arasında çocuk felci olarak bilinen poliomyelit oldukça bulaşıcı ve tehlikeli bir hastalıktır. Peki çocuk felci nedir ve belirtileri nelerdir? Çocuk felcinin tedavisi var mıdır? Merak edilen bütün bu soruların cevaplarını sizler için uzman bilgilerinden derledik. Çocuk felciyle ilgili tüm detayları yazımızda bulabilirsiniz.
Tıbbi ismi Poliomyelit olan çocuk felci oldukça bulaşıcı ve tehlikeli bir hastalıktır. 1957’den beri yapılan aşı uygulaması sayesinde hastalık, %99 oranında azalsa da günümüzde Afrika ve Asya’daki bazı ülkelerde çocuk felci vakalarına rastlanmaktadır. Genellikle 5 yaşından küçük çocukları tehdit eden çocuk felci, daha çok sinir sistemine zarar veren güçlü bir virüstür. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, her 200 çocuk felci enfeksiyonundan 1’i kalıcı felce neden olmaktadır. Bunun yanı sıra 1988’de, çocuk felcinin yok edilmesi üzerine yapılan küresel çalışmalar sayesinde Amerika, Avrupa, Batı Pasifik ve Güneydoğu Asya gibi bölgelerde bu hastalığın ortadan kalkması sağlanmıştır. Ancak Afganistan, Pakistan ve Nijerya gibi bazı ülkeler halen çocuk felci virüsüyle tehdit altındadır.
ÇOCUK FELCİ NEDİR BELİRTİLERİ NELERDİR?
5 yaşından küçük çocuklarda görülebilen çocuk felci, genellikle sinir sistemine zarar verir. Uzmanlara göre Poliovirus adı da verilen çocuk felci virüsüne, yakalanan kişilerin %95 ila 99’unda herhangi bir semptom gözlenmediği (asemptomatik) tahmin edilmektedir. Çocuk felci virüsüne yakalanıp de semptom göstermeyen kişiler taşıyıcı olup fark etmeden virüsü başkalarına bulaştırabilir. Çocuk felci, nonparalitik yani felce neden olmayan semptomlara sahip olabildiği gibi, sinir sistemine ulaştığı durumlarda felç edici (paralitik) semptomlara da neden olabilir.
Nonparalitik olmayan çocuk felci semptomları:
Uzmanlar tarafından, semptomların 1 ila 10 gün arasında sürdüğü nonparalitik belirtilerinin gribe benzediği gözlemlenmiştir. Bu semptomların sıralaması şu şekilde olabilir;
- Ateş
- Boğaz ağrısı
- Baş ağrısı
- Kusma
- Yorgunluk
- Menenjit
Paralitik çocuk felci semptomları:
Yaklaşık %1 olarak paralitik olarak gelişebilen çocuk felci omurilikte (spinal çocuk felci), beyin sapında (bulbar çocuk felci) veya her ikisinde (bulbospinal çocuk felci) felce yol açar. İlk bir hafta nonparalitik semptomlarına benzeyen çocuk felci, sonrasında daha ciddi belirtiler gösterebilir. Bu semptomlar şu şekilde sıralanabilir;
- Refleks kaybı
- Şiddetli spazmlar ve kas ağrısı
- Gevşek ve sarkık uzuvlar (bazen vücudun sadece bir tarafında gözlenir)
- Ani felç (geçici veya kalıcı olabilen)
- Deforme olmuş uzuvlar (özellikle kalçalar, ayak bilekleri ve ayaklar)
Tam felç oluşmasının nadir olduğu çocuk felci vakaları, %1’den azı kalıcı felce neden olur. Çocuk felci vakalarının %5 ila 10’unda ise virüs ölüme neden olabilir.
ÇOCUK FELCİ SONRASI POST POLİO SENDROMU
Çocuk felci geçiren bir kişi enfeksiyondan tamamen kurtulsa bile ilerleyen zamanlarda post polio sendromu denen bir hastalığı geçirebilir. Genellikle akut enfeksiyon döneminden 15 ila 40 yıl sonra ortaya çıkar. Post polio sendromunun çocuk felciyle ortak belirtileri şunlardır:
- İlerleyici kas ve eklem zayıflığı: Tek taraflı ya da parçalı şekilde gözlenebilir.
- Gittikçe kötüleşen kas ağrıları: Kasları kullanma miktarı arttıkça ağrının da arttığı gözlenmektedir.
- Yorgunluk: Sık gözlenen bir semptomdur. Genel yorgunluk ya da kas yorgunluğu şeklinde gözlenebilir.
- Kas kaybı (kas atrofisi)
- Nefes alma ve yutkunma zorluğu
- Uyku apnesi veya uyku ile ilgili diğer problemler
- Soğuk sıcaklıklara düşük tolerans
- Depresyon
- Konsantrasyon ve hafıza sorunu
Uzmanlara göre daha önce çocuk felci geçirmemiş bireylerin post polio sendromunu geçirme olasılığı yoktur. Daha önceden çocuk felci geçirmiş olan bireyler yukarıda saydığımız belirtileri yaşıyorsa en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
ÇOCUK FELCİ NASIL BULAŞIR?
Çok bulaşıcı ve tehlike olan çocuk felci virüsü, bu hastalığı taşıyan dışkı ile temas halinde bulaşır. Virüs barındıran dışkıya temas eden oyuncaklar da çocuklar için risk oluşturmaktadır. Virüsün bağırsakta yaşamasının yanı sıra boğazda da varlığını sürdürebilmesi sonucunda nadir de olsa hapşırık ya da öksürük sırasında ağızdan çıkan damlacıklar yoluyla da bulaşabilir.
Akan suya veya sifonlu tuvaletlere sınırlı erişimin olduğu bölgelerde bulaş riski fazladır. Bunun sebebi içme suyuna, vücudunda virüsü barındıran insanın dışkısının karışma ihtimalinin olmasıdır.
Hamile kadınlar, HIV enfeksiyonuna maruz kalmış kişiler ya da küçük çocuklar gibi bağışıklık sistemi daha hassas olan bireyler, çocuk felci virüsüne duyarlıdır.
ÇOCUK FELCİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Genel olarak belirtiler sonucunda teşhis edilen çocuk felci için doktor, fizik muayene sırasında refleksleri inceleyip özellikle, bireyin sırt ve boyun sertliğinin olup olmamasına dikkat çeker. Kesin ve doğru teşhis için doktorun boğazdan bir sürüntü almasıyla, dışkı testi ya da omurilik ve beynin etrafını saran beyin omurilik sıvısından küçük bir parça alıp laboratuvara göndermesiyle polio virüsü varlığı doğrulanabilir.
ÇOCUK FELCİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Çocuk felci hastalığında virüsü durdurabilecek veya virüse doğrudan etki edebilecek bir ilaç bulunmamaktadır. Bu yüzden gereken yaşam kalitesini arttırmak, ağrılarla başa çıkmak, oluşabilecek komplikasyonları önlemeye çalışmak gerekir. Çocuk felci hastalığına yakalanmadan aşılanmak ve çocukların aşılanmasını sağlamak son derece önemlidir.
Çocuk felci hastalığı sırasında destekleyici en yaygın tedaviler:
- Yatak istirahati
- Ağrı kesiciler
- Kasları gevşetmek için antispazmodik ilaçlar
- İdrar yolu enfeksiyonları için antibiyotikler
- Solunum için yardımcı olan taşınabilir solunum cihazları (ventilatörler)
- Yürümeye yardımcı olmak için fizik tedavi veya ateller
- Kas ağrıları ve spazmları hafifletmek için sıcak su torbaları veya sıcak havlular
- Etkilenen kaslarda ağrı kontrolü için fizik tedavi
- Solunum ve pulmoner problemlere yönelik fizik tedavi
- Akciğer dayanıklılığını arttırmak için pulmoner rehabilitasyon
- Gelişmiş bacak zayıflığı durumlarında tekerlekli sandalyeye veya başka bir mobilite cihazına ihtiyaç olabilir.
ÇOCUK FELCİ NASIL ÖNLENEBİLİR?
Aşılanmak çocuk felcini önlemenin en iyi yoludur. İki farklı yöntemi olan çocuk felci aşısı ilk yöntem olarak Oral (ağız) Polio Aşısı (OPA=Canlı Aşı) iki damla şeklinde uygulanır. Koldan kas içerisine yapılan İnaktif Polio Aşısı (İPA=Ölü Aşı) da çocuk felci aşısının bir diğer uygulama şeklidir.
OPA: 6. ayını ve 18. ayını tamamlayan bebeklere ikişer damla ağızdan verilerek yapılır.
İPA: 2., 4., 6. ve 18. ayda 5’li karma aşının içinde uygulanır. Kas içine enjekte edilen bir aşıdır. İlköğretim 1. sınıfta olan çocuklara da 4’lü karma aşı içerisinde bir kere daha yine koldan kas içi yapılmaktadır. Böylece toplamda 5 kere yapılır.
Sağlıklı yetişkinlerin çocuk felci kapma riski düşüktür. En büyük risk, dünyada hala çocuk felci virüsünün gözlemlendiği ülkelere seyahat halinde gerçekleşir. Bunun için özellikle o bölgelere gidecek olan kişilerin aşılanması gerekir.