Bu hafta sonu ve önümüzdeki hafta başına kadar gökyüzüne baktığınızda, hilal fazındaki Ay’ın adeta ‘dolunaya özendiğini’ fark edebilirsiniz. Bunun nedenini Leonardo Da Vinci sayesinde artık biliyoruz…
İnsanlar binlerce yıl boyunca ayın etrafındaki bu ışıltının güzelliğine hayran kaldı. Peki ama neydi bu? Da Vinci, bundan beş yüz yıl önce bir astronomi bilmecesini çözdüğünde insanlar Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğünden dahi haberdar değildi. Hiç kimse Ay’a gitmemiş ve gezegenimize ‘yukarıdan’ bakmamıştı.
Cevap: Dünya’dan gelen ışık
İtalyan dahi bir sanatçı olarak ışık ve gölgeyle yakından ilgileniyordu. Bir matematikçi ve mühendis olarak geometriye düşkündü. Geriye kalan tek şey Ay’a yapılacak bir yolculuktu, elbette zihinsel bir yolculuk… Böylece Da Vinci ışık, gölge ve geometri konusundaki derin bilgisi sayesinde ‘hayalet dolunay’ etkisinin gizemini çözen ilk kişi oldu.
Gün batımı civarında, ufukta hilal şeklinde bir ay varken meydana gelen ve ayın dış hatlarının görülebildiği bu fenomene bu nedenle ‘Da Vinci Parlaması’ adı veriliyor.
Da Vinci 16. yüzyılda bu olayı Dünya’nın okyanuslarından yansıyan güneş ışığının Ay’ın karanlık yüzeyini aydınlatması olarak tanımladı ve o bunu çizimlere döktüğünde henüz Kopernik’in (Dünya’nın Güneş etrafında dönmesine ilişkin) teorisi yayınlanmamıştı.
Da Vinci, Ay’ın Dünya’nın ışığını yansıttığı ve bu nedenle dış hatlarının görülebildiği konusunda haklıydı. Ancak 1969’daki Apollo 11’in astronotları daha fazlasını öğrendi; ışık Leonardo’nun düşündüğü gibi okyanuslar tarafından değil bulutlar tarafından yansıtılıyordu.
Ancak ne yazık ki bu büyülü fenomen küresel ısınma nedeniyle tehdit altında olabilir. Kaliforniya’daki Big Bear Güneş Gözlemevi’ndeki bilim insanlarına göre, okyanuslar ısındıkça Pasifik Okyanusu üzerindeki alçak bulutların miktarı azalıyor; bu da Dünya’nın yansıtıcı etkisini ve dolayısıyla Da Vinci Parlaması’nın yoğunluğunda düşüşe neden oluyor.
NASA: İlkbahar’da parlaklık yüzde 10 daha fazla
Da Vinci Parlaması’nı görmek (tıpkı bu hafta olduğu gibi) Ay’ın ince bir hilal şeklini aldığı zamanlarda mümkün. NASA’ya göre, Kuzey Yarımküre’de bu yansımanın tadını çıkarmak için en iyi zaman ilkbahar. Bilim insanları fenomenin en yoğun Nisan ve Mayıs aylarında gözlemlendiğini, parlaklığın ortalamadan yaklaşık yüzde 10 daha fazla olduğunu belirtiyor.
Uzmanlara göre, gözlem için açık bir gökyüzüne ihtiyacımız olacak ve Dünya’nın bazı kısımlarının Ay’a makul miktarda ışık yansıtacak kadar da bulutlu olması gerekiyor.
Bunun dışında ‘Da Vinci Işıltısı’nı gözlemlemek için tek yapmanız gereken bu hafta sonu ve önümüzdeki hafta başı gün batımında dışarı çıkmak. Daha yakından görmek için bir yıldız dürbünü veya küçük bir teleskop da kullanabilirsiniz.