Sonbaharın gelmesiyle birlikte hava sıcaklıkları hissedilir derecede düştü. Kaşıntı, hapşırma ve nefes darlığı gibi bazı alerji belirtilerinde de artışlar yaşanıyor. Alerjilerin bu denli artmasındaki en önemli etken ise mikroskop altında görülebilen 250-350 mikrometre büyüklüğündeki toz akarları… Peki bu canlılardan korunmak için hangi önlemleri almak gerekiyor?
Saman nezlesi ya da ağaçların neden olduğu Alerjiler genellikle ilkbahar ile ilişkilendirilirken aslında mevsimsel alerjiler sonbaharda da artabiliyor. Hatta bu durum, belirtilerin daha da kötüleşmesine bile neden oluyor. Bunun en önemli etkenlerinden biri de sonbahar aylarında sayıları artan Toz Akarları…
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen, güz mevsiminde havaların soğuması ve yağmurlu seyretmesi, evlerde pencerelerin çok fazla açılmamasına neden olduğunu söylüyor ve bu durumun gözle görülmeyen toz akarlarına davetiye çıkardığının altını çiziyor:
“Ev tozu akarları ancak mikroskop altında görülebilen 250-350 mikrometre büyüklüğünde canlılar. Ev akarlarının ortalama ömrü 65-100 gün. Nemli ve karanlık ortamda ise sayıları hızla artar. Yaşamaları için en az yüzde 50 nem gerekiyor ve yüzde 75 üzerine çıkıldığında sayıları ve alerjen üretme kapasiteleri çok fazla artıyor”
Peki alerjiler neden sonbaharda bu derece kötüleşiyor? Toz akarlarından nasıl korunmak gerekiyor?
Çocuk Alerji ve İmmunoloji Uzmanı Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen ile detaylıca konuştuk.
SONBAHAR ALERJİSİNİN DÜŞMANI: TOZ AKARLARI VE HAVA KİRLİLİĞİ
Genelde ilkbaharla birlikte alerjik hastalıkların görülme sıklığında büyük bir artış olur. Bunun nedeni havada yayılan ağaç, çiçek ve çimenlerin oluşturdukları polenler. Peki aynı durum sonbahar aylarında da mı geçerli?
Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen, alerjik hastalıkların sonbaharda artmasının nedenini yağmurlarla beraber nem oranının artmasıyla ev içi gibi kapalı alanlarda akar alerjenlerinin oluşmasından kaynakladığını söylüyor.
Ayrıca Sözmen, alerjik nezle ya da astımı olanların, burun içinden akciğerin uç dallarına kadar olan solunum yollarının çok hassas olduğunu ve bu nedenle sonbaharla birlikte oluşan durumlara karşı direnç gösteremediklerini vurguluyor. Tüm bunların dışında Sözmen, alerjik hastalıkların bu kadar fazla artmasının temel nedenini ise hava kirliğine bağlıyor ve şu şekilde detaylandırıyor:
“Özellikle trafikle ilişkili hava kirliliği ve soluduğumuz hava, gaz, su buharı, toz ve kimyasal bileşiklerden oluşan bir karışım olan partikül madde miktarındaki belirgin artış, sonbahar alerjisinin artmasına neden oluyor. 2.5 pm’den (Kirleticiler) küçük partikül maddeler akciğerin uç dallarına kadar ulaşıp buradan kan dolaşımına geçiyor ve tüm vücutta alerjik hastalıkları başlatıyor. Bunun haricinde ozon miktarındaki artış, havaya ve besin zincirine karışan plastikler ve mikroplastikler de alerjik hastalıklara neden oluyor”
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen, toz akarları sayesinde oluşan sonbahar alerjilerinin belirtilerini ise şu şekilde açıklıyor:
“Alerjisi olanda burun akıntısı, burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı (geçmeyen), hapşırık, göz akıntısı ve kaşıntı belirtileri görülür. Alerjik astımı olanlar da ise gece artan ve geçmeyen öksürük, nefes darlığı ve hırıltı yakınmaları oluşur.”
EV TOZU AKARLARI ALERJİSİ OLMAYANLARI DA ETKİLİYOR
“Ev tozu akarları, ancak mikroskop altında görülebilir” diyen Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen, 250-350 mikrometre büyüklüğündeki bu canlıların oldukça tehlikeli olduklarının altını çiziyor. Sözmen, ev akarlarının ortalama ömrünün 65-100 gün olduğunu ve solunum yollarında hasar yaratabildiklerini söylüyor ve ekliyor:
“Akar miktarı arttığında atopisi yani genetik olarak alerjiye eğilimi olan kişide burun akıntısı, kaşıntı, hapşırık, burun tıkanıklığı, göz akıntısı ve kaşıntı, inatçı öksürük ve hırıltı görülebilir. Akarlar solunum yollarında hasar yaratarak iltihap oluşumuna ve bu durumda solunum yollarında kızarıklık, mukus üretiminde artış ve bronşlarda kasılmaya yol açarak alerjik belirtilere neden oluyor”
Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen akarların alerjisi olmayanları da etkileyebildiğini söylüyor ve şu detayları paylaşıyor:
“Akarlar hiçbir şeye alerjisi olmayanlar için de oldukça önemli. Çünkü akarlarda bulunan enzimler direkt solunum yolu hasarı yapar. Böylelikle solunum yollarındaki sağlam hücreler arasındaki bağları kopararak hasar oluştururlar”
YATAKLARINIZI TOPLAMADAN ÖNCE HAVALANDIRIN
Birkaç yıl önce İngiltere’deki Kingston Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre yataklarda çok ciddi oranda toz akarları oluşuyor sonucuna varılmıştı. Araştırmada özellikle sabahları kalkar kalkmaz yatağınızın üstünü örterseniz, 1.5 milyon toz akarı için sıcak ve nemli bir yuva hazırlamış olursunuz deniyordu.
Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen de akarların en yoğun bulundukları ortamın yatak odaları ve yataklar olduğunu söylüyor. Bu konuda yapılması gerekenle ilgili şu önemli detayı paylaşıyor:
“Akarların üremeleri için karanlık, nem ve hayvan ya da insanlardan dökülen deri kalıntılarına ihtiyaçları var. Özellikle nem olmazsa olmazları. İçerisinde banyo bulunan nem oranı yüksek yatak odaları ve yataklar onlar için ideal üreme ortamı. Bu nedenle yataklar kalkar kalkmaz toplanmamalı. Balkonda bir süre havalandırılmalı”
AKARLARA KARŞI NASIL ÖNLEMLER ALINMALI?
Bu konuda yapılması gereken ilk şeyin akarların yaşayabileceği ortamları azaltmak olduğunu söyleyen Doç. Dr. Şule Çağlayan Sözmen, alınması gereken önlemleri beş madde de sıralıyor:
1- Tüylü ya da duvardan duvara halılar yerine, yıkanabilir halı tercih etmek gerekiyor.
2- Koltukların ve diğer eşyaların kumaş ya da yün yerine silinebilir deri olarak tercih edilmesi akarlarla olan mücadelede oldukça önemli.
3- Çocuklar için oyuncak seçiminde peluşlardan uzak durulmalı.
4- Uzun kadife perdeler yerine yıkanabilir ya da stor tercih edilmeli. Kitaplıkları ise kapaklı olarak kullanmak gerekiyor. Çünkü bu durum akarların ortamdaki miktarlarını ciddi şekilde azaltıyor.
5- Yataklar akarların en çok bulundukları ortam. Nevresimler 60 derecede yıkandığı zaman akarlar ölür ve temizlenir. Bu ısıda yıkamak oldukça önemli. Alerji testlerinde akar duyarlılığı saptanan kişiler de akar koruyucu nevresim ve yatak kılıfı tercih etmeliler.
