Milyonlarca öğrenci son ders zilinin çalmasıyla yarıyıl tatiline girerken, anne-babalar olarak karneye vereceğiniz tepkiyle şimdi sizin sınavınızın başladığını biliyor muydunuz? Uzman Psikolog Dilara Yamanlar Büyükkoç, “Çocuğunuzun karnesi beklentinizin altında da kalsa, üstünde de gelse tepkilerinizin kontrollü olması çok önemli. Zira çocuklar sevgiyi başarı bazlı değişen bir olgu olarak kodlayabiliyorlar. Bu nedenle onlara bu alt mesajı vermemek ve geliştirici, destekleyici bir ebeveyn olabilmek adına dikkat edilmesi gereken çok önemli kurallar var” diyor. Büyükkoç, ebeveynlere başarılı ya da zayıf karne karşısında kaçınmaları gereken davranış modellerini ve doğru yaklaşım örneklerini anlattı.
Kıyaslamak, dinlemeden yargılamak, ceza vermek, ‘tembelsin’, ‘başarısızsın’ gibi etiketler yapıştırmak, ses tonunu yükseltmek ya da umursamaz davranmak! Herhangi bir başarısızlığınızda sizin için çok önemli birinin bu tür tepkileri verdiğini düşünün, ne hissedersiniz? İlk söyleyeceğiniz; kızgınlık ya da kırgınlık olacaktır öyle değil mi? Uzman Psikolog Dilara Yamanlar Büyükkoç, işte bu hisleri çocukların çok daha yoğun hissettiklerini ve daha kötüsü, sadece bir duygu olarak yaşamayıp bu duyguyu genellediklerini belirterek “Ailesinden karnesine bu tür yaklaşımlarla karşılaşan çocuk ister istemiz kendisini reddedilmiş, dışlanmış ya da sevilmeyen bir birey olarak hissedecektir. Bu duyguları ailesine karşı hissetmesi başarı ihtimalini değil başarısızlık ihtimalini artıracaktır. Bu da aileden uzaklaşmayı tetikleyecektir” diyor.
Peki ailelerin zayıf karneye ve hatta başarılı karneye doğru yaklaşımı nasıl olmalı? Büyükkoç, önerilerini şöyle sıralıyor:
Yargılamadan düşük notların nedenini bulun
Çocukla iletişim kurarak, öncelikle iyisiyle kötüsüyle bir dönemi bitirmiş olmasını kutlamak, hemen ardından da karnesindeki zayıf notları yargılamadan bunların nedenini bulmaya çalışmak gerekiyor. Böyle bir durumda çocuğunuza, ‘İyisiyle, kötüsüyle koca bir dönemi bitirdin. Zorlandığın noktalar da olmuştur, keyif aldığın noktalar da. Bir dönemi daha bir sürü tecrübeyle bitirdiğin için seni tebrik ediyorum. Hadi biraz bu dönemi değerlendirelim, karnendeki notların beraber üstünden geçelim. Burada diğer notlarına göre biraz daha düşük olan birkaç ders görüyorum, sence neden böyle olmuş olabilir? Sence bunu nasıl geliştirebilirsin? Biz ebeveynlerin olarak sana nasıl destek verebiliriz?’ şeklinde yaklaşmanız çok daha iyi olur.
Çabasını takdir edin, pozitif noktalarını dile getirin
Çocuğa doğru yaklaşımda ikinci adımda; kucaklayıcı olmak, çabasını takdir etmek, pozitif noktalarını dile getirmek, aynı zamanda geliştirebileceği yönlerini göstermek çok önemli. ‘Sen benim için çok değerlisin, sonuç ne olursa olsun benim sana karşı olan sevgim hiç değişmeyecek. Odaklandığında, çabaladığında çok güzel şeyler yaptığını görüyorum, yeterince çabaladığında elinden geleni yaptığında çok daha iyi sonuçların olacağına da inanıyorum. Gel bir sarılalım, önümüzdeki dönem yepyeni bir dönem, onunla ilgili neleri daha farklı yaparsak sonuç daha farklı olur biraz onun hakkında konuşalım’ şeklindeki yaklaşım, daha yapıcı ve kucaklayıcı olacaktır.
Önerisini sorun ve anladığınızı gösterin
Çocuğa tatile başlayacağını ama bu düşük gelen derslerle ilgili küçük adımlarla çalışmaya başlaması gerektiği anlatılıp önerisi alınmalı. ‘Bir dönem boyunca yoruldun, tatile de ihtiyacın var, hadi gel tatilin planını birlikte yapalım. Neler yapmayı düşünüyorsun? Düşük derslerle ilgili konu tekrarlarına da vakit ayırsak güzel bir başlangıç yapmış oluruz, tatilin hangi aşamasına konu tekrarını koymayı tercih edersin?’ şeklinde ana çerçeve belirlenip seçim hakkı çocuklara bırakıldığında anne-babanın işi kolaylaşıyor ve çocuklar da daha fazla motive oluyor.
Kendinizi sorgulayın
Son adım olarak kendinizi sorgulamanız gerekiyor. Anne-baba olarak, ‘Biz nerede eksik yapmış olabiliriz; takip konusunda, teşvik etme konusunda, başarının devamlılığı konusunda neler yapabiliriz-’ diye düşünmeniz ve çocuğunuzun öğretmenleriyle görüşüp gelişim için onların da önerilerini dinlemeniz iyi olabilir.
Başarılı karne karşısında tepkilerinizi abartmayın
Peki başarılı hatta fazlasıyla iyi bir karne karşısında tepkiler nasıl olmalı? Çocuğa abartılı hediyeler almaktan ve ‘zekisin’ gibi etiketlerden, övgülerden uzak durulması çok önemli. Bu durum hediye için çalışmaya ya da ‘Zaten çok zekiyim’ mesajıyla çabasının azalmasına sebebiyet verebilir. Yapmanız gereken; takdir etmek, çabasını gördüğünüzü ve gurur duyduğunuzu söylemek, başarıya ulaşmasında etkili olan faktörlerin üzerinden geçmek, bu başarının ona nasıl hissettirdiğini konuşmak ve sarılarak ya da beraber yemeğe giderek başarısını kutlamaktır. Bu tutum çocuğunuzun başarısının devamlılığını sağlamak için ideal olacaktır. Karnenin zeka göstergesi ya da hayat başarısı göstergesi olmadığının unutulmaması gerekiyor. Karnenin sadece bir dönemin ya da bir yılın özeti olduğu hatırlanmalı ve çocuğa da hatırlatılmalıdır. Böylelikle yeni döneme yepyeni bir başlangıç yapma ihtimalini de artırmış olursunuz.
