Yazar: Ravza Yılmaz Söğüt
İlim ilim bilmektir,
ilim kendin bilmektir
Sen kendin bilmezsen,
ya nice okumaktır.
Tarih boyunca insani anlamak en temel mesele olagelmiş. Varoluşsal bir soru olarak birçok teori doğmuş buradan. İnsanlık tarihi kadar eski olduğu bilinen Enneagram da insani anlamaya çalışmış bir mizaç modeli. Kökeni bilinmemekle birlikte 1970’lerde bilimsellik kazanmaya başlamış. Tarihin kadim tecrübesiyle insani yoğurmuş ve mizaç tiplerine dair pratik veriler sunmuş insanlığa.
Gelin birlikte bu kadim bilgeliğe kulak verelim. İnsan denilen su acib varlığın MR’ını çekelim. Mizaçlara daha detaylı bakalım. Kendimizle ve hemhal olduğumuz insanlarla yeniden tanışalım. Zira Enneagram’a daldıkça insan, bambaşka gözlerle bakmaya başlıyor artık.
Enneagram felsefesi der ki, mizaç denilen şey doğuştan gelir ve özü itibarıyla değişmez. Tıpkı bir tohum gibi. Maydanoz tohumuysa bu, tere çıkmaz topraktan. Fakat kişilik değişip dönüşebilir. Tazecik bir fidan gibi bükülebilir ve budanabilir kolayca. İnsan da ana mizacını bilirse olduğu gibi kabul edip sever kendini. Sonra mizacına göre terbiye eder kişiliğini, inşa eder karakterini. Fakat evvela bilmek; kendini ve insani.
Gelelim mizaç tiplerine…
Mizaç Tipi 1
Yaptığı her işi tam ve mükemmel yapmaya çalışan, hata ve eksikleri çabuk fark eden hatta düzeltmeye çalışan, kendini ve çevresindekileri geliştirmeye çalışan, ciddi, prensipli, idealist kişileri temsil eder. Bu kişiler isler rayında gittiğinde ve şartlar kontrol edilebildiğinde kontrolü gevşeterek daha esnek, şakacı, neşeli olurlar. Fakat tam tersi durumda kederli ve melankolik olabilirler. Kişilerden ümidi kesilir. Ümitsizlik ve karamsarlığa kapılabilirler.
Temel pozitif duygusu: Sorumluluk
Temel negatif duygusu: Gerginlik, kızgınlık
Temel problemi: Eleştirme, yargılama, müdahale etme
Mizaç Tipi 2
Arkadaş canlısı, sevmeye sevilmeye çok önem veren, şefkatli, sıcakkanlıdırlar. Çevresindekileri memnun etmeye çalışır, mümkünse hayır dememeye çalışır. İhtiyaç ve beklentileri konusunda çevresindekilerin duyarlı olmasını ister. Zaman zaman küskünlük yaşayabilirler. Sevildiklerinde ve ilgi gördüklerinde rahatlar ve duygusal açıdan nesne ve kişilere olan bağımlılıkları azalır. Duygularını keşfetmeye odaklanır. Fakat tam tersi durumda hırçın, öfkeli, suçlayıcı bazen ısrarcı ve zorlayıcı olabilirler.
Temel pozitif duygusu:
Sevgi, merhamet
Temel negatif duygusu:
Kıskançlık, alınganlık
Temel problemi:
Nesne ve kişilere bağımlılık
Mizaç Tipi 3
Başarılı ve etkileyici olmaktan hoşlanan, bir şeyler başardığında kendini önemli hisseden, hırslı, enerjik ve rekabetçi insanları temsil eder. Yenilgiye tahammül edemeyebilir. Sonuca hızlı ve pratik yoldan ulaşmak için gerekeni yapar, duygularının hedefine ulaşmasına engel olmasına izin vermez. Başarısızlık yaşamaları ve imajlarının zedelenmesi halinde durağan, pasif görünebilir. Üretkenlikleri azalır. Sürekli erteleyen bir tutuma hapsolabilirler.
Temel pozitif duygusu: Azim
Temel negatif duygusu: Aşırı hırs
Temel problemi: Kendini ön plana atmak, duyguları görmezden gelmek
Mizaç Tipi 4
Duygusal yanı ağır basan fakat duygularını her zaman göstermeyen, romantik, hassas, empati kurmayı önemseyen kişileri temsil eder. Özgünlüğe ve bireyselliğe çok önem verir. Yaşadıkları üzerinde derinlemesine düşünür. Anlam, güzellik ve estetik arar. Duyguları fark edilmediğinde ve özgün kimliklerini ortaya koyamadıklarında yüzeysel ilişki arayışlarına dönebilir ve tepkisel olabilirler. Her şey istedikleri gibi gittiğinde romantik hayalcilik yerine gerçekçi değerlendirme yapabilirler.
Temel pozitif duygusu: Empati ve duyarlılık
Temel negatif duygusu: Gıpta ve memnuniyetsizlik
Temel problemi: Boşluk hissi yaşamak ve yabancılaşmak
Mizaç Tipi 5
Mantıklı, soyut düşünebilen, derin bilgiye meraklı olan, yalnız kalmaktan rahatsız olmayan, içe dönük, rasyonel analiz yapmaya eğilimli kişileri temsil eder. İlgilendiği alanlarda uzmanlaşmayı önemser. Bağımsız olmayı, kendine yetmeye çalışır. Yeterince yalnız kalamadıklarında, aşırı sert tutumlara maruz kaldıklarında kontrolsüz davranabilirler. Mantıksız davranabilir ve yüzeysel ilişki kurabilirler. Fakat bir iste uzmanlaştıklarında ve yetkinliklerinden emin olduklarında daha dışadönük ve aktif olurlar. Özgüvenle liderlik yapabilirler.
Temel pozitif duygusu: Derin merak
Temel negatif duygusu: Korku ve geri çekilme
Temel problemi: Paylaşamamak
Mizaç Tipi 6
Kendini güven ve emniyet içinde hissetmeyi önemseyen, tedbirli, meraklı ve sorgulayıcı kişileri anlatır bize. İnsanlara kolay güvenemez. Problemlere karşı dikkatli bir zihni vardır. Daha çok akılcıdır. Karar verme sureci uzun sürebilir. Belirsizlik karşısında gergin olmaya meyillidir. Her şey istedikleri gibi olduğunda, sakin, huzurlu ve uyumlu olurlar. Fakat güvensiz hissettiklerinde gergin, hırçın ve suçlayıcı olabilirler.
Temel pozitif duygusu: Sadakat
Temel negatif duygusu: Endişe ve kaygı
Temel problemi: Güven odağına bağımlılık
Mizaç Tipi 7
Neşeli, konuşkan, keşfetmeyi seven, mantığıyla hareket eden, duygulara takılmayan, girişken kişileri temsil eder. Kısıtlanmaktan hoşlanmaz. Monotonluktan çabuk sıkılır. Biraz aceleci, pratik düşünen, yeni fikirlere açık bir yapıya sahiptir. Özgür olamadığında, sıkıntı durumlarının uzun sürmesi durumunda sinirli, gergin ve eleştirel olabilir. Fakat işler istediği gibi gittiğinde kişi ve nesnelerden uzaklaşıp kendine yetmenin huzurunu yasayabilirler.
Temel pozitif duygusu: Neşe ve iyimserlik
Temel negatif duygusu: Kişi ve nesnelere olan ilgisini çabuk kaybetme
Temel problemi: Ilgisinin çabuk dağılması
Mizaç Tipi 8
Cesur, kararlı, kendinden emin, otoriter, insanları etkilemeyi seven, risk almaktan çekinmeyen kişileri temsil eder.
Gerekirse mücadele ve çatışmadan kaçınmaz.
Kimseye göstermediği merhametli bir yönü vardır.
Müdahaleci, kararlı ve açık sözlüdür. Otorite kuramadıklarında ve aciz duruma düştüklerinde yüksek özgüvenleri sarsıntıya uğrar. Çekingen ve pasif durumda kalabilirler. Fakat işler rast gittiğinde alçakgönüllü ve samimi ilişkiler kurabilirler. Daha hassas ve duyarlı olabilirler.
Temel pozitif duygusu: Cesaret
Temel negatif duygusu: Öfke
Temel problemi: Her zaman kazanan olmayı ve hükmetmeyi isteme
Mizaç Tipi 9
Barış ve huzuru önceleyen, sabırlı ve sakin, çatışmadan kaçınan kişileri anlatır.
Görmezden gelinmekten hoşlanmaz fakat öne çıkmayı da sevmez. Huzuru yakalamak için ihtiyaçlarını erteleyebilir. Öfkesi bazen ani patlamalar şeklinde görünebilir.
Fiziksel konforu sağlandığında ve yeterli hissettiklerinde aktif, enerjik ve girişken olurlar. Baskıcı tutumlara maruz kaldıklarında gergin, güvensiz ve kaçıngan olurlar.
Temel pozitif duygusu:
Sükûnet ve huzur
Temel negatif duygusu: Pasif direnç ve inat
Temel problemi: Eyleme geçememek, ağır kanlılık
Çok derin alt başlıkları olan Enneagram’ı böyle özetledim sizler için. Dileyen okurlarımızın Enneagram testi çözerek mizaç tiplerini bulabileceklerini hatırlatayım.
Her mizaç kendi versiyonunda uyumla yaşarken, diğer mizaçlarla tatlı bir huzur içinde yaşasa ne güzel bir dünya olur değil mi?