Günümüzde hızla değişen yaşam koşulları bazen kişileri değişimin hızına ayak uydurma konusunda zorlayabiliyor. Bu durum da erteleme davranışına neden olabiliyor…
Hepimiz gün içinde sağlık, duygu durumu ya da kişisel faktörler gibi bazı olay ya da durumlara bağlı olarak erteleme davranışında bulunabiliriz. Ancak her yetiştiremediğimiz ya da sonraki güne aktardığımız işler erteleme bozukluğu yaşadığımız anlamına gelmiyor… Peki nedir erteleme? Uzm. Kln. Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan erteleme davranışı ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu.
“Erteleme, öngörülebilir olumsuz sonuçlara rağmen gerçekleştirilmesi istenen davranışın bilinçli olarak gerçekleştirilememesidir. Erteleme davranışını, kişilerin yapması gereken işleri zamanında yapmaması ya da yapmaktan kaçınması olarak tanımlayabiliriz.” diyen Uzm. Kln. Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, erteleme davranışında spesifik olay ya da durumlardan ziyade kişinin tüm yaşamında sıklıkla görülüyor olması ve yaşamını önemli ölçüde etkiliyor olması müdahale için önemli bir faktör olduğunu söylüyor.
Erteleme davranışının başlı başına bir ruhsal hastalık değil, bir ruhsal hastalığın sonucu ve müdahale edilmediğinde de sürdürücüsü olabileceğini belirten Arslan, ”Erteleme davranışı kişiyi kısa vadede rahatlatabilir ancak uzun vadede işlevsel olmayan sonuçlara yol açabilmektedir. Ödüllendirilen davranışlar tekrarlama eğilimindedirler. Yapmak durumunda olduğumuz şeyin kendisi bazen can sıkıcı ve bunaltıcı olabilir ve bundan kaçınmak için ertelediğimizde geçici bir rahatlama hissederiz. Bu rahatlama hissi insan için bir ödül gibidir ve sürekli hale geldiğinde erteleme alışkanlığı kazanırız. İnsan kısa vadedeki bu rahatlama hissine alışıp sürekli olarak kaçınmaya başlarsa uzun vadede istek ve ideallerinden uzaklaşır” diyor.
“Erteleme davranışı psikolojik rahatsızlıklara sebep olabilir”
Erteleme davranışının getirdiği sonuçlar sadece kişilerin o anki günlük işi üzerinde değil, kişileri fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan da bütünüyle olumsuz yönde etkileyebiliyor. Bu durum uzun vadede kişilerin yaşamdan aldıkları doyumu düşürerek, depresyon, anksiyete ve yüksek stres algısı gibi psikolojik belirtilere; uyku bozukluğu ve şiddetli düzeyde ağrı gibi fiziksel belirtilere, öz güven eksikliği ve sosyal içe çekilme gibi sosyal belirtilerin oluşumuna neden olabiliyor.
Erteleme Davranışına Neden Olan Faktörler/Tetikleyiciler:
- Zaman yönetimi konusunda güçlük yaşayan kişilerde
- Mükemmeliyetçi kişilik örüntüsüne sahip kişilerde
- Gerçekçi ve ulaşılabilir hedef oluşturmayan kişilerde
- Başarısızlık korkusu olan, yetersizlik inancı yüksek ya da özgüveni düşük olan kişilerde
- Odaklanmada zorluk çeken, dikkat eksikiliği olan ya da çabuk sıkılan dürtüsel kişilerde
- Erken dönemden itibaren sorumluluk verilmemiş kişilerde
- Sürekli olarak diğerleri tarafından ihtiyaçları karşılanan kişilerde
- Sosyal medya kullanımı yoğun olan kişilerde erteleme davranışının patolojik boyutta görülme ihtimalinin yüksek olduğu söylenebilir.
Erteleme Davranışını Önlemek İçin Neler yapılabilir?
- Öncelikle varsa erteleme davranışına yol açan yaşam koşulları saptanmalı.
- İkincisi gerçekçi, ulaşılabilir, olumlu ve esnek bir hedef oluşturmaya özen gösterilmeli.
- Genel hedeflerden ziyade zaman ve öncelik sırasına uygun spesifik hedefler oluşturulmalı.
- Ya hep ya hiç düşüncesi yerine esnek düşüncelere yönelmek son derece önemli. Örneğin, iki saat ders çalışmayı hedefleyen ancak bu konuda erteleme davranışında bulunan bir öğrencinin hiç çalışmamak yerine yarım saat olsa dahi çalışmak için adımlar atması hatta kitaplarını masaya koyması bu adımlar arasında sıralanabilir.
- Aynı anda birden fazla hedef yerine tek bir hedefe odaklanmak erteleme davranışına müdahalede önemli bir adım. Özellikle bir hedefi gerçekleştirme konusunda zorlanıyorsanız, aynı anda birden fazla davranışı gerçekleştirmek sizi daha fazla yorabilir ve erteleme davranışını beraberinde getirebilir.
- Ertelediğiniz davranışa yönelik yakınlarınızdan destek almak.
- Tüm bu adımlara rağmen erteleme davranışınızın devam ettiğini düşünüyorsanız ve bu durum günlük hayatınızdaki işlevselliğinizi olumsuz yönde etkilemeye başladıysa psikoterapi desteği almanız psikolojik iyi oluşunuzun sağlanması açısından oldukça önemli olacaktır.
