Yumurta lezzeti ve doyuruculuğuyla olduğu kadar en sağlıklı besinlerden biri olarak da vazgeçemediğimiz yiyeceklerden. Alırken de genelde besleyiciliği ve doğal olması üzerinden değerlendirip seçim yapıyoruz ama işin bir de göz ardı ettiğimiz hayvan refahını koruma yönü var. Yediğimiz yumurtaların kafeslere sıkışmayan, eziyet edilmeyen tavuklardan gelmesi de önemli.
Sabah kahvaltısında göz yumurtaya ekmek banmanın, bol domatesli mis gibi bir menemenin, peynirli bir omletin tadı başkadır! Yumurtanın hikmeti sağlıklı, doyurucu ve lezzetli bir yiyecek olmasıyla sınırlı değil. Pastadan çorbaya pek çok tarifin de vazgeçilmez ürünüdür… Son yıllarda özellikle de sağlıklı beslenmenin yükselişe geçmesiyle doğal ve organik yumurtanın da önemi anlaşıldı. Yumurtaları genelde besleyiciliği ve doğal olması üzerinden değerlendirip seçim yapıyoruz ama işin bir de göz ardı ettiğimiz hayvan refahını koruma yönü var.
Uzmanlar “Serbest gezen tavuğun yumurtasıyla kafes hayvanlarının besin değerleri arasında çok ciddi bir fark yok” diyor. Yine de organik ve serbest gezen tavukların yumurtalarının az da olsa daha yüksek oranda omega yağ asitleri içerdiği, daha yüksek antioksidan miktarına sahip olduğu üzerine araştırmalar var. Yumurtanın açık sarı, turuncu gibi farklı renklerinin de beslenme konusunda bir artı ya da eksi yaratmadığı da ayrıca biliniyor.
A4 KÂĞIDI KADAR BİR ALANDA YAŞIYORLAR
Yumurta satın alırken nasıl üretildiğini anlamanın yolu, üzerindeki numaraları kontrol etmek. Ülkemizde satılan yumurtalar tavukların yetiştirilme yöntemine göre 0, 1, 2 veya 3 olarak kodlanıyor. 0 numarayla başlayan kodu taşıyan yumurtalar ‘organik’, 1 numarayla başlayanlar ‘serbest gezen’, 2 numaralılar ‘kafessiz’, 3 numarayla başlayan kodu taşıyan yumurtalarsa ‘kafes’ yumurtası. Hayvan refahı ihlali hemen her sistemde kaçınılmaz gibi görünse de 3 kodlu kafes sistemi yumurtalarıyla diğerleri arasında önemli farklar var.
‘Kafes sistemi yumurtaları’nın üretim farkını, 2017’den beri bu konu hakkında çalışan Kafessiz Türkiye oluşumunun direktörü Emre Kaplan’a sorduk. Üniversite öğrencileri tarafından kurulan ve gönüllülerin desteğiyle büyüyen Kafessiz Türkiye, endüstriyel hayvancılıktaki hayvan eziyetini ortadan kaldırmayı amaç edinmiş. Kaplan, Kafessiz Türkiye’yi “Öncelikli odağımız, hayvancılığın en kötü biçimi olan kafes sistemini ortadan kaldırmak… Türkiye’de 100 milyondan fazla tavuk daracık kafeslerde yaşıyor. Amacımız doğrultusunda, yumurta satan, kullanan, servis eden şirketlerle görüşüyor ve onlardan kafes yumurtası kullanmayı bırakmak üzere taahhüt vermelerini talep ediyoruz. Aynı zamanda genel bilinçlendirme kampanyalarımızla şirketlerin ve kamuoyunun bu konudaki farkındalığını arttırmaya çalışıyoruz” sözleriyle anlatıyor.
Kaplan, 3 numaralı olanların, tavukların hıncahınç kafeslere hapsedilmesiyle elde edilen yumurtalar olduğunu söylüyor: “Bu yetiştirme yönteminde tavuklara hayatları boyunca yaşamaları için yalnızca A4 yani bir dosya kâğıdı boyutunda bir alan sağlanıyor. Kafeslerde çok sayıda tavuk dipdibe yaşıyor ve kanatlarını açmak için bile yer bulamıyorlar. Böyle bir kalabalıkta havada fazlaca biriken amonyak, gözlerini ve ciğerlerini yakıyor. Kafesten hiç çıkamadıkları için ne temiz hava soluyabiliyor,
ne toprağa basabiliyor ne de eşelenme ve tüneme gibi doğal içgüdülerini gerçekleştirebiliyorlar… Ayaklarını basmak ve arasından Yemek yemek zorunda kaldıkları demir teller, vücutlarını ciddi derecede yaralıyor. Bu koşullar tavukların stresten tüy dökmelerine, etraflarındaki tavukları gagalarıyla yaralamalarına ve erkenden ölmelerine sebep oluyor. Stres, yumurta kalitesini de etkiliyor. Şirketler de tedarik zincirlerinde bu yumurtaları kullanmaları halinde yüz binlerce hayvana tüm bunları yaşatmış oluyor.”
40 MARKA İKNA EDİLDİ
Kafessiz Türkiye’nin hazırladığı 2021 Yumurta Takip Raporu, bu tabloyu değiştirmek için destek veren tüm kurumları listeliyor. Kaplan “Çabalarımızla birçok şirketi kafes yumurtasını bırakmaya ikna ettik. Pandemiye rağmen önemli adımlar atmayı göze alıp kabul ettiler. Artık şirketler müşterilerinin bu konuda bilinçlendiğini ve duyarlı davrandığını da görmeye başladı. Çağa ayak uydurmak istiyorlar. Biz kimlerin konuyu önemsediğinin ve aksiyon aldığının bilinmesi gerektiğini düşünüyoruz” diyor. Rapor, hangi şirketlerin kafes yumurtasını bırakma taahhüdü verdiğini gösteriyor ve tüketicilerin marka tercihlerini yapabilmeleri için bilgi sağlıyor (kafessizturkiye.com/yumurta-takip-raporu adresinde bu raporu görmek ve incelemek mümkün).
Rapora göre ülkemizdeki restoran, gıda üretimi, otel, perakende ve yemek servisi gibi sektörlerden 40 marka, kafes sistemlerinden elde edilen yumurtaları kullanmamayı kabul etmiş. Kaplan, bu markaların toplam yumurta kullanımının çok fazla olduğunu ve bu dönüşümün yüz binlerce tavuğun hayatını etkileyeceğini anlatıyor: “Bu markalar büyük miktarda toplu yumurta alımı da yaptığı için, her biri yumurta üreticileri açısından önemli müşteriler. Bazı şirketlerin yumurta tedarikçileri, sırf bu şirketlerin talebi üzerine kafes sistemli tesislerini kapatıp kafessiz sisteme geçebiliyor.”
EN KALİTELİ PROTEİN
Yumurtanın besleyici değerine dikkat çekmek amacıyla, her yıl ekimin ikinci cuması Dünya Yumurta Günü olarak kutlanıyor. İç hastalıkları uzmanı Dr. Ayça Kaya “En ucuz, en kolay ulaşılabilir ve en kaliteli protein nedir derseniz cevabım hiç şüphesiz ‘yumurta’ olacaktır” diyor ve beslenmemize yumurta eklemek için nedenleri şöyle sıralıyor:
Bilinen en güçlü protein kaynaklarından biri. Anne sütünden sonra en değerli protein ve yumurtanın bütün protein içeriği vücut tarafından yüzde 100 kullanılıyor.
Yapılan birçok bilimsel araştırma sabahları bir yumurta yiyen kişilerin gün içinde daha az acıktıklarını ve yeme konusunda kendilerini daha kolay kontrol edebildiklerini gösteriyor.
Yumurtanın protein yüksekliği nedeniyle tok tutmasının yanı sıra midedeki açlık hormonu olan
‘ghrelin’i de azaltarak tokluk hissi verdiği düşünülüyor.
Yumurta zengin bir protein kaynağı olmasının yanı sıra A, B, D, E vitaminleri içeriyor. Bununla birlikte demir ve çinko açısından da zengin. Büyüme ve gelişme çağındaki çocuklar için çok gerekli.
Yumurta içerdiği bazı aminoasitler açısından da çok önemli bir kaynak. Özellikle kas geliştirmek isteyen ve zayıflarken kaslarını kaybetmek istemeyenlerin de günlük beslenmelerinde mutlaka bulundurulmalı.
KAFESSİZ ÜRETİCİLERE TAM DESTEK!
Metro Türkiye, Kafessiz Türkiye tarafından paylaşılan 2021 Yumurta Takip Raporu’nda taahhütte bulunan tek perakende şirket. Yumurta üretiminin hayvan refahı üzerinde meydana getirdiği sorunları ortadan kaldırmak için hayvanların daha iyi ve güvenli koşullarda olmasını destekliyor. Sektörün önemli bir oyuncusu olarak satın alma gücünü tedarikçileri ve sektörü dönüştürmek için de kullanıyor. Ayrıca hayvan refahı konusunda uygulamalar geliştiriyor.
2013’ten bu yana tüm hayvansal gıda tedarikçilerinde hayvan refahı denetimleri gerçekleştiriyor.
Hayvan refahı ilkelerine uygun tesislerden tedarik yapıyor.
2020’de Metro tarafından 120’den fazla tedarikçiye kapsamlı bir hayvan refahı denetimi yapılmış durumda.
‘İYİ YUMURTA’ ALIŞVERİŞİ
Metro Türkiye, Metro markalı kafessiz tavuk yumurtası ürünlerini raflarına koydu. 2021’de kendi markasıyla satışa sunduğu yumurtaların yüzde 62.5’ini, tedarikçi markalı yumurtalarınsa yüzde 10’unu kafessiz sistemlerden tedarik ediyor. Sektörü bu konuda bilinçlendirmek için de çalışmalar yapan Metro Türkiye ‘Yüzde 100 Kafessiz Tavuk Yumurtası’ girişimini destekleyerek toplumda pozitif etki yarattığı için Türk Alman Üniversitesi tarafından düzenlenen Hayvan Refahı Ödülleri’nde son iki yıldır İyi Yumurta kategorisinde ödüle de değer görüldü. 2023 sonuna kadar kendi markasıyla çıkan yumurtaların; 2025 itibariyle da raflarında yer bulan bütün yumurtaların kafessiz olmasını taahhüt ediyor.
Bu amaca ulaşmak için hayvan refahı konusunda tedarikçilere her yıl eğitimler veriyor, gerekli denetimleri bağımsız akredite kuruluşa bağlı uzman denetçiler kanalıyla çiftliklerde gerçekleştiriyor. Bu denetimlerde yasal ve hayvan refahı kriterleri, tavuk başına düşen yeterli alanlar, folluk, tünek, yemlik, suluk gibi detaylar, hayvanların sağlık planları, kümesin hijyenik şartları gibi birçok konu inceleniyor. Sadece bu incelemelerden geçen tavuk ve yumurta ürünlerine raflarda yer veriliyor.
Tüketicilere neler düşüyor?
Satılan yumurtaların üzerindeki barkodlar o yumurtayı veren tavuğun hangi yöntemle yetiştirildiğini gösteriyor. Çoklu yumurta paketlerinin üzerinde de bu numaraları görmek mümkün. Tüketiciler yumurta satın alırken paketlerin üzerini okuyarak veya yumurtalardaki barkodlara bakarak tercihlerini kafessiz ürünlerden yana kullanabiliyor.
